Việc điều chỉnh thời hạn trong nghiên cứu điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô cùng với tổ chức lập Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030 tầm nhìn đến 2050, hơn nữa lại đồng hành với nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô, đòi hỏi phải có đột phá trong nghiên cứu tổ chức lập quy hoạch, có tiếp cận đa ngành, huy động được thế mạnh, trí tuệ của Thủ đô.

Với yêu cầu đồng bộ như trên thì việc tổ chức không gian diện mạo Thủ đô trong phát triển Thủ đô là vấn đề quan trọng, bước đi đầu để tích hợp yêu cầu từ các ngành, lĩnh vực. Mỗi đô thị có cấu trúc tổ chức không gian khác nhau. Đối với các đô thị đã có quá trình phát triển lâu dài như Hà Nội thì tổ chức không gian rất phong phú, đa dạng theo vùng, khu đặc thù và các trục không gian.

Theo Quyết định 1259/QĐ-TTg, Hà Nội phát triển theo mô hình chùm đô thị gồm đô thị trung tâm, 5 đô thị vệ tinh, các đô thị sinh thái, thị trấn và vùng nông thôn ngăn cách bởi hành lang xanh, kết nối với nhau bằng hệ thống đường vành đai kết hợp với trục hướng tâm. Đây là mô hình đã thành công ở nhiều nước phát triển, phù hợp với đặc điểm của Hà Nội được đề xuất với một số sáng tạo, thể hiện trong các quy hoạch cấp dưới đã được phê duyệt.

Tuy nhiên, kết quả thực hiện cho thấy chưa phát huy cấu trúc không gian đã xác định. Các đô thị vệ tinh, thị trấn, đô thị sinh thái chậm triển khai hạ tầng kết nối, chưa xác lập triển khai chính quyền đô thị thích hợp kịp thời.

Tại khu vực xây dựng nông thôn mới (hành lang xanh) còn tình trạng chuyển đổi đất nông nghiệp, bảo tồn khu cảnh quan tự nhiên và đặc thù chưa kiểm soát chặt chẽ. Các vành đai xanh, nêm xanh chưa đúng chức năng. Một số khu đô thị mới còn phát triển riêng lẻ, thiếu liên kết. Các đô thị vệ tinh chưa phát triển do thiếu cơ chế chính sách, tạo thuận lợi, thu hút doanh nghiệp, sáng tạo.

Quyết định 1259/QĐ-TTg kế thừa các quy hoạch trước, đã xác định tổ chức không gian đô thị trung tâm (nội đô lịch sử, nội đô mở rộng, chuỗi đô thị Bắc sông Hồng, các khu đô thị Vành đai 4). Tuy nhiên, việc tổ chức không gian từng khu vực thực hiện chưa quyết liệt do tăng dân số lớn. Trong khi đó, việc di dời cơ sở công nghiệp bệnh viện, trường đại học… để chuyển mục đích chưa đạt kế hoạch. Khu vực Bắc sông Hồng và Đông Vành đai 4 chưa thu hút đầu tư, quỹ đất khai thác chưa hiệu quả.

Bên cạnh đó, Quyết định 1259/QĐ-TTg cũng đã xác định các trục không gian với chức năng nổi trội như sông Hồng là trục cảnh quan trung tâm TP. Hà Nội; trục không gian kinh tế Mỹ Đình - Hương Sơn - Ba Vì; trục không gian văn hóa truyền thống Hồ Tây - Ba Vì (liên kết văn hóa Thăng Long - xứ Đoài); trục không gian cảnh quan Hà Đông - Chương Mỹ - Xuân Mai; trục không gian khoa học kết nối đô thị trung tâm với Hòa Lạc; trục không gian tâm linh Hồ Tây - Cổ Loa.

Cùng với các trục không gian chức năng là các trục giao thông hướng tâm kết nối hệ thống giao thông và kết nối với vùng về đường bộ; với 18 công trình cầu đường bộ vượt sông Hồng, 8 cầu qua sông Đuống, 8 trục xuyên tâm, 5 vành đai, 8 tuyến đường sắt đô thị, hệ thống cảng hàng không.

Bảo đảm điều chỉnh quy hoạch không làm phá vỡ quy hoạch chung 

Hiện nay, TP. Hà Nội đang đẩy mạnh các hoạt động để hoàn thành nhiệm vụ lập Quy hoạch Thủ đô theo đúng tiến độ, cũng như bảo đảm chất lượng quy hoạch.

Nhiệm vụ lập Quy hoạch Thủ đô là một trong 3 nội dung trọng tâm trong năm 2023 của UBND TP. Hà Nội, góp phần xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, tổ chức, sắp xếp không gian nhằm huy động, thu hút và sử dụng hiệu quả để xây dựng và phát triển Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

UBND TP. Hà Nội giao Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội chủ trì, phối hợp với đơn vị liên quan tổ chức rà soát, hoàn thiện báo cáo Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 do liên danh tư vấn dự thảo.

Ông Lê Ngọc Anh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội cho biết, để bảo đảm chất lượng của quy hoạch, Viện đã hoàn tất tham mưu thành phố tổ chức các hội nghị, hội thảo quan trọng phục vụ công tác lập Quy hoạch Thủ đô. Cụ thể, hội nghị toàn thành phố triển khai lập Quy hoạch Thủ đô với sự tham gia của các sở, ngành, quận, huyện, thị xã, đơn vị thuộc Liên danh tư vấn, dự kiến sẽ diễn ra trong tuần này. Hội thảo "Nhìn lại 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế xã hội TP. Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050" dự kiến tổ chức vào tuần cuối tháng 8/2023…

Theo các chuyên gia, trong thời gian tới Quy hoạch Thủ đô cần hướng phát triển không gian Thủ đô theo hướng đô thị xanh, bền vững, thông minh, gắn kết giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái và văn hóa truyền thống. Bên cạnh đó, mô hình phát triển theo chùm đô thị có nhiều lợi thế và tính thực tiễn, song cần xác định hợp lý về quy mô và cần lộ trình phát triển với nguồn lực đầu tư đa dạng. Chú trọng yêu cầu đổi mới tổ chức đơn vị hành chính đó là thành phố trong Thủ đô và thị xã mới.

Ngoài ra, đô thị trung tâm phải nhận diện đầy đủ các khu đặc thù (khu phố cổ, cũ, khu vực trung tâm Ba Đình, khu vực Hồ Gươm và phụ cận, khu vực Hồ Tây...) để quản lý không gian văn hóa truyền thống. Xây dựng trục sông Hồng là trục cảnh quan trung tâm với phát triển cân đối hai bên là ưu tiên giai đoạn tới.

Tuy nhiên, cần có lộ trình phát triển trục cảnh quan các dòng sông khác như sông Đuống, sông Đà, sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Nhuệ... để đồng bộ hành lang xanh. Tổ chức không gian văn hóa truyền thống trục Ba Vì - Hồ Tây và Hồ Tây - Cổ Loa.

Trong tổ chức không gian Thủ đô cần xác định rõ hệ thống giao thông công cộng, nhất là các tuyến đường sắt đô thị để có định hướng hợp lý phát triển không gian theo vùng, tuyến, điểm TOD thích hợp. Để tạo điều kiện phát triển hiện đại cần xây dựng trục không gian khoa học, công nghệ, giáo dục kết nối TP Hòa Lạc với đô thị trung tâm, khu vực phía Bắc, sớm xây dựng trục không gian thành phố thông minh (Nhật Tân - Nội Bài)…

Để việc điều chỉnh quy hoạch đô thị của Thủ đô Hà Nội hiệu quả, mang lại lợi ích kinh tế xã hội, lợi ích cho người dân, mới đây UBND TP. Hà Nội đã yêu cầu Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội xem xét thận trọng, khách quan, khoa học việc điều chỉnh tổng thể và điều chỉnh cục bộ quy hoạch, nhất là không điều chỉnh cục bộ quy hoạch làm tăng mật độ dân cư so với quy hoạch được duyệt; không xem xét đối với việc điều chỉnh quy hoạch làm giảm diện tích đất xây dựng các công trình phúc lợi, công viên cây xanh, ao, hồ, công cộng phục vụ dân sinh.

Đặc biệt, kế hoạch nhấn mạnh không thực hiện việc điều chỉnh quy hoạch theo đề nghị của chủ đầu tư khi chưa nghiên cứu, rà soát, báo cáo về sự phù hợp quy hoạch chung, quy hoạch phân khu.

KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, việc điều chỉnh quy hoạch phải thực hiện theo đúng quy trình, quy định, tuân thủ các quy định của các luật, nghị định liên quan. Trong đó, việc điều chỉnh quy hoạch phải hướng đến lợi ích, sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố, lấy người dân làm trọng tâm, ưu tiên bảo đảm diện tích đất công cộng, cây xanh, bảo đảm đời sống tinh thần cho người dân.

Bên cạnh đó, việc điều chỉnh quy hoạch cần tính toán để đáp ứng hạ tầng đô thị cho khu vực chứ không chạy theo lợi nhuận của nhà đầu tư. Đồng thời, phải bảo đảm việc điều chỉnh quy hoạch không làm phá vỡ quy hoạch chung, ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên chịu tác động của quy hoạch đó, và phải thông báo công khai, minh bạch.

Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, để bảo đảm quy hoạch được điều chỉnh đúng quy định, trước hết cần phải lấy ý kiến của cộng đồng dân cư trong phạm vi điều chỉnh, trao đổi để thống nhất. Sau đó, phải công bố nội dung điều chỉnh quy hoạch để cộng đồng, các tổ chức giám sát theo dõi đồng thời cần tham khảo các chuyên gia chuyên ngành.

Dự kiến tiến độ theo Kế hoạch số 158/KH-UBND ngày 29/5/2023 của UBND TP. Hà Nội, theo đó Hà Nội sẽ hoàn thành báo cáo giữa kỳ, gửi xin ý kiến các đơn vị trong tháng 8/2023 theo quy định. Hoàn thành báo cáo cuối kỳ vào cuối tháng 9/2023. Chuẩn bị hồ sơ Quy hoạch Thủ đô để xin ý kiến, tiếp thu hoàn thiện và trình các cấp có thẩm quyền theo quy định, dự kiến thời gian từ tháng 10 - 11/2023.

Thùy Chi